تجمع زیستی جیوه در اندام های پرندگان برخی از مناطق استان اصفهان

جیوه یکی از فلزات سنگین است که از طریق فرایندهای طبیعی و انسانی وارد محیط زیست می شود. پرندگان به دلیل تماس مستقیم با آب و غذای آلوده، در معرض مواد شیمیایی و از جمله جیوه قرار دارند بنابراین می توانند اندیکاتورهای زیستی مناسبی باشند. اندام هایی که در پرندگان بیشترین تجمع زیستی جیوه را نشان می دهد کبد و کلیه می باشد. پردم نیز به دلیل سهولت جمع آوری و نگهداری و به این دلیل که بار آلودگی جیوه را به خوبی نشان می دهد مورد توجه است. بنایراین در این مطالعه تجمع زیستی جیوه در سه عضو کبد، کلیه و پر دم در استان اصفهان مورد بررسی قرار گرفته است. چهل نمونه پرنده در زمستان سال 89 و بهار سال 90 از سه منطقه لندفیل اصفهان و تصفیه خانه فاضلاب شاهین شهر و اطراف رودخانه زاینده رود برای این منظور جمع آوری گردید. پس از اندازه گیری های بیومتری نمونه ها در آون خشک شد و مقدار جیوه آنها پس از هضم توسط دستگاه جذب اتمی، روش جذب اتمی بخار سرد جیوه، با دو بار تکرار اندازه گیری شد. مقادیر جیوه بدست آمده از کبد در دامنه 8 ppb تا 68880 ppb، در کلیه در دامنه صفر تا 7817 ppb بوده و در پردم در دامنه صفر تا 8978 ppb بود. غلظت مقادیر جیوه در اعضاء بدون تفاوت معنی دار در سطح 05/0 بدین قرار است: پردم> کبد> کلیه. با توجه به نتایج بدست آمده بیشترین آلودگی در هر سه عضو مورد بررسی مربوط به نمونه های صید شده از منطقه اطراف زاینده رود بود. در تمام عضوهای مورد بررسی مقادیر جیوه در پرندگان وابسته به آب بدون وجود تفاوت معنی دار بیشتر از پرندگان غیروابسته به آب بود.در تقسیم بندی پرندگان برحسب رژیم غذایی در تمام عضوهای بررسی شده مقادیر جیوه با تفاوت معنی دار در جانورخوران بیشترین مقدار بود و کمترین مقادیر جیوه بدست آمده در پرندگان گیاهخوار مشاهده شد. میانگین مقادیر جیوه بدست آمده برای کبد 1543 ppb می باشد که از حدود بیان شده که موجب مرگ می شود، یعنی ppm 125-49 خیلی کمتر است. میانگین جیوه بدست آمده برای پردم 2002 ppb می باشد که از حدود بیان شده که مضر برای سلامتی و دارای اثرات منفی تولید مثلی است یعنی ppm5 کمتر می باشد اما پنج عدد از نمونه ها دارای مقدار جیوه بیش از حدود بیان شده می باشد که همه آنها متعلق به نمونه های صید شده از اطراف زاینده رود بوده که سه عدد آنها متعلق به پرندگان جانورخوار بوده ودو عدد آنها متعلق به پرندگان استفاده کننده از مواد حیوانی وگیاهی می باشد. میانگین مقادیر جیوه بدست آمده برای کلیه نیز 1284 ppb است که از حدود بیان شده برای سمیت نفرونی و آسیب به کلیه که میزانppm 13-5 بیان شده است، کمتر است اما چهار عدد از نمونه ها مقدار جیوه بیشتر از حدود مجاز داشته اند که همگی نمونه-های صید شده از منطقه زاینده رود، پرندگان وابسته به آب و عمدتا جانورخوار هستند. میانگین مقادیر جیوه بدست آمده در کبد و پردم و کلیه با وزن پرنده همبستگی داشت،که خطی نیست. گرچه میانگین مقادیر بدست آمده در هر سه عضو مورد بررسی کمتر از حدود مجاز بود، اما این مقادیر در منطقه زاینده رود نگران کننده می باشد.